Kāśikāvṛttī1:
ṣakāraḥ pratyayasaya ādiḥ itsaṃjñaḥ bhavati. śilpini ṣvun 3-1-145 nartakī, rajak
See More
ṣakāraḥ pratyayasaya ādiḥ itsaṃjñaḥ bhavati. śilpini ṣvun 3-1-145 nartakī, rajakī.
pratyayasya iti kim? ṣoḍaḥ, ṣaṇḍaḥ, ṣaḍikaḥ. ādiḥ ityeva avimahyoṣṭiṣac aviṣaḥ,
mahiṣaḥ.
Kāśikāvṛttī2:
ṣaḥ pratyayasaya 1.3.6 ṣakāraḥ pratyayasaya ādiḥ itsaṃjñaḥ bhavati. śilpini ṣvu
See More
ṣaḥ pratyayasaya 1.3.6 ṣakāraḥ pratyayasaya ādiḥ itsaṃjñaḥ bhavati. śilpini ṣvun 3.1.145 nartakī, rajakī. pratyayasya iti kim? ṣoḍaḥ, ṣaṇḍaḥ, ṣaḍikaḥ. ādiḥ ityeva avimahyoṣṭiṣac aviṣaḥ, mahiṣaḥ.
Nyāsa2:
ṣaḥ pratyayasya. , 1.3.6 "rajakī" iti. ṣittvāt "ṣidgaurādibhyaśca
See More
ṣaḥ pratyayasya. , 1.3.6 "rajakī" iti. ṣittvāt "ṣidgaurādibhyaśca" 4.1.49 iti ṅīṣ. atha kenātrānunāsakilopaḥ? "aniditām" (6.4.24) iti cet? na; tatra kṅitītyucyate,na cātra kṅitpratyayo'sti, naiṣa doṣaḥ; "janījṛṣknasurañjau.ñamantāśca" (ga.sū.dhā.pā.817) #itimitsaṃjñākaraṇaṃ rañjejrñāpakam- akṅityapi tasyānunāsikalopo bhavati, anyathā ṇau rañjerakārasyānupadhatvāt "ata upadhāyāḥ" 7.2.116 iti vṛddhyā na bhavitavyamiti mitsaṃjñākaraṇamanarthakaṃ syātadityeke.
"ghañi ca bhāvakaraṇayoḥ" 6.4.27 ityatra cakārsayānuktasamuccayārthatvādakṅityapi kkacidrañjeranunāsakilopo bhavatītyapare.
"ṣoḍaḥ" iti. ṣa()ḍ dantā asyeti bahuvrīhiḥ; "vayasi dantasya datṛ" 5.4.141 iti datrādeśaḥ, ṛkāra ugitkāryārthaḥ; "ṣaṣa utvaṃ datṛdaśadhāsūttrapadādeḥ ṣṭutvañca" (vā.765) pṛṣodarādipāṭhāt ṣaṣo'ntyasyotvam, "ādguṇaḥ" 6.1.84, uttarapadādiṣṭu()tavamiti dakārasya ḍakāraḥ. ṣoḍat iti sthite ṣoḍantamācaṣṭa iti "tatkaroti tadādaṣṭe" (vā.200,201) iti ṇic, "ṇāviṣṭhavat kāryam prātipadikasya" (vā.813) itīṣṭhavadbāvāṭṭilopaḥ-- ṣoḍayatīti, tataḥ pacādyac, ṇilopaḥ.
"ṣaṇ()ḍaḥ" iti. "ṣaṇu dāne" (dhā.pā.1464). "ñamantāḍḍaḥ" (da.u.5.7), "uṇādayo bahulam" 3.3.1iti bahulavacanāt "dhātvādeḥ ṣaḥ saḥ" 6.1.62 iti satvaṃ na bhavati. atha vā-- "ṣaṇḍa" ityetadavyutpanannaṃ prātipadikamiti.
"ṣa()ḍikaḥ" iti. ṣaḍaṅagulidattaśabdāt anukampāyām "bahvaco'manuṣyanāmnaṣṭhajvā" 5.3.78 iti ṭhac. "ṭhājādāpūdhrvaṃ dvitīyādayaḥ" 5.3.83 iti ṅagulidattasya lopaḥ; "ṭhasyekaḥ" 7.3.50 itīkādeśaḥ. ṣa()ḍaśabdsaya "yasyeti ca" 6.4.148 ityakāralopaḥ, tasya sthānivadbhāve sati vyavadhānāt ṣaṭśabdasya "yaci bham" 1.4.18 iti bhasaṃjñā na bhavati. antarvartinīṃ vibhaktimāśritya padatvāt "jhalāṃ jaśo'nte" 8.2.39 iti jaśtvam = ṣakārasya ḍakāraḥ. yadyeṣāṃ ṣakārasyetsaṃjñā syāt, strīvivakṣāyāṃ "ṣid()gaurādibhyaśca" 4.1.41 iti ṅīṣ syāt. ṣaṇḍaśabdo'yaṃ yadyapi balīvarde vatrtate, tathāpi strīgavīṣpapi ṣaṇḍadharmayogādvṛttirasya sambhavatyeva. yadyapyete ṣoḍādayo lākṣaṇikāḥ, tathāpyudeśagrahaṇena ṣakāro viśiṣyata iti bhavantyetāni pratyayagrahaṇasya pratyadāharaṇāni. bhavati hratrāpyudeśe ṣakāraḥ."aviṣaḥ, mahiṣaḥ" iti. "ava rakṣaṇe" (dhā.pā.600) "maha pūjāyām" (dhā.pā.1867), "avimahroṣṭiṣac" (da.u.9.3.) nanu ca"uṇādayo bahulam" 3.3.1 iti bahulavacanāt pratyayasaṃjñaivātra na bhavati, satyāmapi tasyāmitsaṃjñā na bhaviṣyati, bahulavacanāt, tat kasmādādigrahaṇametadanuvatrtata#e? evaṃ manyate-- uttarārthamavaśyamādigrahaṇamanuvatrtamānamihāpi spaṣṭārthaṃ bhaviṣyati.
Laghusiddhāntakaumudī1:
pratyayasyādiḥ ṣa itsaṃjñaḥ syāt. jalpākaḥ. bhikṣākaḥ. kuṭṭākaḥ. luṇṭākaḥ.
varā Sū #842
See More
pratyayasyādiḥ ṣa itsaṃjñaḥ syāt. jalpākaḥ. bhikṣākaḥ. kuṭṭākaḥ. luṇṭākaḥ.
varākaḥ. varākī..
Laghusiddhāntakaumudī2:
ṣaḥ pratyayasya 842, 1.3.6 pratyayasyādiḥ ṣa itsaṃjñaḥ syāt. jalpākaḥ. bhikṣākaḥ
See More
ṣaḥ pratyayasya 842, 1.3.6 pratyayasyādiḥ ṣa itsaṃjñaḥ syāt. jalpākaḥ. bhikṣākaḥ. kuṭṭākaḥ. luṇṭākaḥ. varākaḥ. varākī॥
Bālamanoramā1:
ṣaṛ pratyayasya. `ādirñiṭuḍavaḥ' ityata ādirityanuvartate. `upadeśe'janunā Sū #467
See More
ṣaṛ pratyayasya. `ādirñiṭuḍavaḥ' ityata ādirityanuvartate. `upadeśe'janunāsika
i'dityata iditi ca. tadāha–pratyayasyādiriti. ṣakārasya itsaṃjñāyāṃ tasya lopaḥ.
Bālamanoramā2:
ṣaḥ pratyayasya 467, 1.3.6 ṣaṛ pratyayasya. "ādirñiṭuḍavaḥ" ityata ādi
See More
ṣaḥ pratyayasya 467, 1.3.6 ṣaṛ pratyayasya. "ādirñiṭuḍavaḥ" ityata ādirityanuvartate. "upadeśe'janunāsika i"dityata iditi ca. tadāha--pratyayasyādiriti. ṣakārasya itsaṃjñāyāṃ tasya lopaḥ.
Tattvabodhinī1:
ṣaḥ pratyayasya. `ādirñiṭuḍavaḥ'ityata `ādi'rityanuvartata ityabhipra Sū #421
See More
ṣaḥ pratyayasya. `ādirñiṭuḍavaḥ'ityata `ādi'rityanuvartata ityabhipraketyāha—
pratyayasyādiriti. pratyayasya kim? ṣoḍaśa.`ṣaṣa utva'mityatra upadeśastho'yaṃ
ṣakārasyetsaṃjñā na bhaviṣyati, ṭitvādevā'viṣī mahiṣīti rūpasiddheḥ. na ca pakṣe
ṅīṣyantodāttaḥ prayojanamiti vācyam, `anudāttasya ca
yatrodāttalopaḥ'ityudāttanivṛttisvareṇa ṭitaḥ parasya ṅīpo'pyudāttatvāt.
atrāhuḥ—vinigamanā'bhāveva pakṣe ṭakārasyā'pi śravaṇaṃ syāt. tathā ca ṣittvānṅīṣi
`aviṣī'tyādirupasiddhiḥ syāt. ataḥ ṣakārasyaiva śravaṇaṃ bhavatu mā kadāciṭṭakārasya
śravaṇaṃ bhūdityetadarthamādigrahaṇānuvṛttiriti.
Tattvabodhinī2:
ṣaḥ pratyayasya 421, 1.3.6 ṣaḥ pratyayasya. "ādirñiṭuḍavaḥ"ityata &quo
See More
ṣaḥ pratyayasya 421, 1.3.6 ṣaḥ pratyayasya. "ādirñiṭuḍavaḥ"ityata "ādi"rityanuvartata ityabhipraketyāha---pratyayasyādiriti. pratyayasya kim? ṣoḍaśa."ṣaṣa utva"mityatra upadeśastho'yaṃ ṣakārasyetsaṃjñā na bhaviṣyati, ṭitvādevā'viṣī mahiṣīti rūpasiddheḥ. na ca pakṣe ṅīṣyantodāttaḥ prayojanamiti vācyam, "anudāttasya ca yatrodāttalopaḥ"ityudāttanivṛttisvareṇa ṭitaḥ parasya ṅīpo'pyudāttatvāt. atrāhuḥ---vinigamanā'bhāveva pakṣe ṭakārasyā'pi śravaṇaṃ syāt. tathā ca ṣittvānṅīṣi "aviṣī"tyādirupasiddhiḥ syāt. ataḥ ṣakārasyaiva śravaṇaṃ bhavatu mā kadāciṭṭakārasya śravaṇaṃ bhūdityetadarthamādigrahaṇānuvṛttiriti.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents