Kāśikāvṛttī1:
ṅit ca ya ādeśaḥ so 'nekālapi alo 'ntyasya sthāne bhavati. ānaṅṛto dvanve 6-3-25
See More
ṅit ca ya ādeśaḥ so 'nekālapi alo 'ntyasya sthāne bhavati. ānaṅṛto dvanve 6-3-25
hotāpotārau. mātāpitarau. tātaṅi ṅitkaraṇasya guṇavṛddhipratiṣedhārthatvāt sarvā'deśaḥ
tātaṅ bhavati. jīvatād bhavān. jīvatāt tvam.
Kāśikāvṛttī2:
ṅic ca 1.1.53 ṅit ca ya ādeśaḥ so 'nekālapi alo 'ntyasya sthāne bhavati. ānaṅṛt
See More
ṅic ca 1.1.53 ṅit ca ya ādeśaḥ so 'nekālapi alo 'ntyasya sthāne bhavati. ānaṅṛto dvanve 6.3.24 hotāpotārau. mātāpitarau. tātaṅi ṅitkaraṇasya guṇavṛddhipratiṣedhārthatvāt sarvā'deśaḥ tātaṅ bhavati. jīvatād bhavān. jīvatāt tvam.
Nyāsa2:
ṅicca. , 1.1.52 "hotāpotārau" iti. hotṛpotṛśabdayodrvandva, ānaṅ, aupr
See More
ṅicca. , 1.1.52 "hotāpotārau" iti. hotṛpotṛśabdayodrvandva, ānaṅ, aupratyaye parataḥ "ṛto
ṅisarvanāmasthānayoḥ" 7.3.110 iti guṇaḥ, raparatvaṃ ca. "aptṛntṛc" 6.4.11
ityādinā dīrghaḥ. "mātāpitarau" iti. "pitā mātrā" 1.2.70 iti yasmin pakṣa eka-
śeṣo nāsti, tatredamudāharaṇam. yadi ṅidādeśo'nekālapyantyasya bhavati, evaṃ sati tātaṅa-
pyantyasya bhavatītyata āha-"tātaṅi" ityādi. tatra guṇapratiṣedhārtham cinutādityādau. atra hi sārvadhātukalakṣaṇasya guṇasya prāptiḥ. vṛddhipratiṣedhārtham- mṛṣṭāditi.
atra hi "mṛjervaddhiḥ" 7.2.114 iti vṛddhiprāptiḥ. tadevaṃ guṇavṛddhipratiṣedhe
caritārthatvāt tātaṅo ṅitkaraṇasya sāvakāśatve sati tasmina paratvāta "anekālśitsarva-
sya" 1.1.54 ityanena tātaṅa sarvādeśo bhavati. ṅiccetyasyāvakāśaḥ-
"hotāpotārau" ityādi. anekālityāderavakāśo yona ṅit-"asterbhūḥ" 2.4.52,
bhavitetyādi.
"jīvatāt" ityādāvubhayaprāptau paratvadanekāltvāt tātaṅa sarvādeśo bhavati, "
jīvatād bhavān" "jīvatāt tvam" iti. jīvatāditi "āśiṣi liṅaloṭau" 3.3.173 iti
loṭ, tip, "eruḥ" "tu hrostātaṅ" 7.1.35 ityādinā tātaṅa॥
Laghusiddhāntakaumudī1:
ṅidanekālapyantyasyayaiva syāt.. Sū #46
Laghusiddhāntakaumudī2:
ṅicca 46, 1.1.52 ṅidanekālapyantyasyayaiva syāt॥
Bālamanoramā1:
ṅicca. ṅakāra idyasya sa-ṅit. `alo'ntyasye'tyanuvartate. tadāha–ayamapīti. Sū #45
See More
ṅicca. ṅakāra idyasya sa-ṅit. `alo'ntyasye'tyanuvartate. tadāha–ayamapīti.
ṅidamapītyarthaḥ. avaṅ tāvaṅ anaṅityādirādeśa udāharaṇam.
pūrvasūtreṇaiva siddhe kimarthamidamityata āha-sarvasyeti. `anekāl śit sarvasye'ti
vakṣyamāṇasya sarvādeśatvavidherayaṃ vidhirapavādaḥ. apodyate bādhyate aneneti apavādaḥ.
bāhulakaḥ karaṇe ghañ. yena nāprāpte yo vidhirārabhyate sa tasyāpavāda ityapavādalakṣaṇam.
aprāpte iti bhāve ktaḥ. `yene'ti kartari tṛtīyā. dvau nañāvāvaśyakatvaṃ bodhayataḥ.
yatkartṛkāvaśyakaprāptau satyāṃ yo vidhirārabhyate sa
ārabhyamāṇavidhistasyā'vaśyaprāptasya apavādo bādhaka iti tadarthaḥ. ayaṃ ca nyāyasiddhaḥ.
avaṅādayo hi ṅita ādeśāḥ sarve'nekāla eva. teṣu cānekālviśeṣeṣu vidhīyamānena
ṅitāmantyādeśatvena svaviṣaye avaśyaṃ prāptamanekālsāmānyena vihitaṃ sarvādeśatvaṃ
bādhyate, viśeṣavihitatvāt, niravakāśatvācca. viśeṣaśāstra hi viśeṣeṣu jhaṭiti
pravatrtate, viśeṣāṇāṃ svaśabdenopāttatvāt. sāmānyaśāstraṃ tu sāmānyamukhena
viśeṣeṣu pravartata iti tasya teṣu mandapravṛttiḥ. ato viśeṣaśāstraṃ prabalam.
uktaṃ ca bhaṭṭavārtike `avaśyameva sāmānyaṃ viśeṣaṃ prati gacchati. gatamātraṃ ca tattena
viśeṣe sthāpyate dhruvam॥' iti. kiṃ ca yadi ṅicceti śāstramaneka#ālviśeṣeṣu
ṅitsu na pravarteta, tarhi tadanarthakameva syāt. `anekālśitsarvasye'tyasya tu
ṅitsu apravṛttāvapi nānarthakyam, tasthasthamipāṃ tāntaṃtā'maḥ'
`asterbhū'rityādiṣvanekālṣu aṅitsu tasya sāvakāśatvāt. ato viśeṣaśāstraṃ
prabalamiti.
Bālamanoramā2:
ṅicca 45, 1.1.52 ṅicca. ṅakāra idyasya sa-ṅit. "alo'ntyasye"tyanuvarta
See More
ṅicca 45, 1.1.52 ṅicca. ṅakāra idyasya sa-ṅit. "alo'ntyasye"tyanuvartate. tadāha--ayamapīti. ṅidamapītyarthaḥ. avaṅ tāvaṅ anaṅityādirādeśa udāharaṇam.nanvalo'ntyasyeti pūrvasūtreṇaiva siddhe kimarthamidamityata āha-sarvasyeti. "anekāl śit sarvasye"ti vakṣyamāṇasya sarvādeśatvavidherayaṃ vidhirapavādaḥ. apodyate bādhyate aneneti apavādaḥ. bāhulakaḥ karaṇe ghañ. yena nāprāpte yo vidhirārabhyate sa tasyāpavāda ityapavādalakṣaṇam. aprāpte iti bhāve ktaḥ. "yene"ti kartari tṛtīyā. dvau nañāvāvaśyakatvaṃ bodhayataḥ. yatkartṛkāvaśyakaprāptau satyāṃ yo vidhirārabhyate sa ārabhyamāṇavidhistasyā'vaśyaprāptasya apavādo bādhaka iti tadarthaḥ. ayaṃ ca nyāyasiddhaḥ. avaṅādayo hi ṅita ādeśāḥ sarve'nekāla eva. teṣu cānekālviśeṣeṣu vidhīyamānena ṅitāmantyādeśatvena svaviṣaye avaśyaṃ prāptamanekālsāmānyena vihitaṃ sarvādeśatvaṃ bādhyate, viśeṣavihitatvāt, niravakāśatvācca. viśeṣaśāstra hi viśeṣeṣu jhaṭiti pravatrtate, viśeṣāṇāṃ svaśabdenopāttatvāt. sāmānyaśāstraṃ tu sāmānyamukhena viśeṣeṣu pravartata iti tasya teṣu mandapravṛttiḥ. ato viśeṣaśāstraṃ prabalam. uktaṃ ca bhaṭṭavārtike "avaśyameva sāmānyaṃ viśeṣaṃ prati gacchati. gatamātraṃ ca tattena viśeṣe sthāpyate dhruvam॥" iti. kiṃ ca yadi ṅicceti śāstramaneka#ālviśeṣeṣu ṅitsu na pravarteta, tarhi tadanarthakameva syāt. "anekālśitsarvasye"tyasya tu ṅitsu apravṛttāvapi nānarthakyam, tasthasthamipāṃ tāntaṃtā'maḥ" "asterbhū"rityādiṣvanekālṣu aṅitsu tasya sāvakāśatvāt. ato viśeṣaśāstraṃ prabalamiti.
Tattvabodhinī1:
ṅicca. ayamapīti. `avaṅ sphoṭāyanasya'-gavāgram. `anaṅ sau'-sakhā. pa Sū #39
See More
ṅicca. ayamapīti. `avaṅ sphoṭāyanasya'-gavāgram. `anaṅ sau'-sakhā. parasya yaditi.
`tasmādityuttarasyāde'riti na sūtritam, `āde'rityaṃśasya
sarvādeśabādhakatvāpatteḥ. siddhānte tu paratvātsarvādeśatvaṃ bādhakamitnupadameva
vakṣyati. āderbodhyamiti. āderalo bodhyamityarthaḥ. `ala' iti hranuvartate.
Tattvabodhinī2:
ṅicca 39, 1.1.52 ṅicca. ayamapīti. "avaṅ sphoṭāyanasya"-gavāgram. &quo
See More
ṅicca 39, 1.1.52 ṅicca. ayamapīti. "avaṅ sphoṭāyanasya"-gavāgram. "anaṅ sau"-sakhā. parasya yaditi. "tasmādityuttarasyāde"riti na sūtritam, "āde"rityaṃśasya sarvādeśabādhakatvāpatteḥ. siddhānte tu paratvātsarvādeśatvaṃ bādhakamitnupadameva vakṣyati. āderbodhyamiti. āderalo bodhyamityarthaḥ. "ala" iti hranuvartate.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents