Kāśikāvṛttī1:
atra api pūrveṇa nityā sarvanāmasaṃjñā prāptā sā jasi vibhāṣyate. antaram
ityeta
See More
atra api pūrveṇa nityā sarvanāmasaṃjñā prāptā sā jasi vibhāṣyate. antaram
ityetacchabdarūpaṃ vibhāṣā jasi sarvanāmasaṃjñaṃ bhavati bahiryoge upasaṃvyāne ca gamyamāne.
antare gṛhāḥ, antarāḥ gṛhāḥ. nagarabāhyāścāṇḍālādigṛhā ucyante.
upasṃvyāneantare śāṭakāḥ, antarāḥ śāṭakāḥ. upasaṃvyānaṃ paridhānīyam ucyate, na
prāvaraṇīyam. bahiryogaupasaṃvyānayoḥ iti kim? anayoḥ grāmayorantare tāpasaḥ
prativasati. tasminnantare śītānyudakāni. madhyapradeśavacano 'ntaraśabdaḥ. gaṇasūtrasya
caidaṃ pratyudāharaṇam. apuri iti vaktavyam. antarāyāṃ puri vasati. vibhāṣāprakaraṇe
tīyasya vā ṅitsu sarvanāmasaṃjñā ityupasaṃkhyānam. dvitīyasmai, dvitīyāya.
tṛtīyasmai, tṛtīyāya.
Kāśikāvṛttī2:
antaraṃ bahiryogaupasaṃvyānayoḥ 1.1.36 atra api pūrveṇa nityā sarvanāmasaṃjñā p
See More
antaraṃ bahiryogaupasaṃvyānayoḥ 1.1.36 atra api pūrveṇa nityā sarvanāmasaṃjñā prāptā sā jasi vibhāṣyate. antaram ityetacchabdarūpaṃ vibhāṣā jasi sarvanāmasaṃjñaṃ bhavati bahiryoge upasaṃvyāne ca gamyamāne. antare gṛhāḥ, antarāḥ gṛhāḥ. nagarabāhyāścāṇḍālādigṛhā ucyante. upasṃvyāneantare śāṭakāḥ, antarāḥ śāṭakāḥ. upasaṃvyānaṃ paridhānīyam ucyate, na prāvaraṇīyam. bahiryogaupasaṃvyānayoḥ iti kim? anayoḥ grāmayorantare tāpasaḥ prativasati. tasminnantare śītānyudakāni. madhyapradeśavacano 'ntaraśabdaḥ. gaṇasūtrasya caidaṃ pratyudāharaṇam. apuri iti vaktavyam. antarāyāṃ puri vasati. vibhāṣāprakaraṇe tīyasya vā ṅitsu sarvanāmasaṃjñā ityupasaṃkhyānam. dvitīyasmai, dvitīyāya. tṛtīyasmai, tṛtīyāya.
Nyāsa2:
antaraṃ bahiryogopasaṃvyānayoḥ. , 1.1.35 "barhiryoge" iti. bahirityane
See More
antaraṃ bahiryogopasaṃvyānayoḥ. , 1.1.35 "barhiryoge" iti. bahirityanenānāvṛtadeśa ucyate. tena yogo barhiryogaḥ. sa cānāvṛtasya bāhrasya vastuno bhavati. "upasaṃvyāne ca" iti. upasaṃvīyate paridhīyate yat
tadupasaṃvyānam- "kṛtyalyuṭo bahulam" 3.3.113 iti karmaṇai lyuṭ. atha vā, saṃvīyate
pidhīyate'neneti saṃvyānam- "karaṇādhikaraṇayośca" 3.3.117 iti lyuṭ. saṃvyānasya
samīpamupasaṃkhyānam. abahiryoge sāmathryāt tadeva veditavyam. "nagarabāhrāḥ" iti. anena bahiryogaṃ darśayati- "paridhānīyamucyate" iti. upasaṃvyānsayedamudāharaṇamupanyastam.
vastrāntarāvṛtavastu vastvantareṇāpihitamucyate. aviśeṣābhidhāna'pi yadvastrāntareṇāvṛtam, sāmathryāt tadevopasaṃvyānamucyate, netarat. "na prāvaraṇīyam" iti. prāvriyate'pidhīyate-neneti prāvaraṇīyam, tannabhidhīyate. tadabhidhāne tasya bahiryogatvāt
bahiryoga evedamudāharaṇaṃ syādityābhiprāyaḥ.
"antare tāpasaḥ prativasati" iti. atra saṃjñāyā abhāvāt saptamyāḥ sminnādeśo na bhavati. nanu ca jasītyanuvatrte, tat kasmāt saptamyantaṃ pratyudāhmatamityata āha-"guṇasūtrasya ca" ityādi. "apurīti vaktavyam" iti. anantaraṃ "gaṇasūtrasya ca"
ityabhidhānād gaṇasūtramevaitad vaktavyamiti gamyate. yadyapi gaṇasūtre'ntaraśabda paṭha()te,tathāpi "pratipadikagrahaṇe liṅgaviśiṣṭasyāpi grahaṇam" (vyā.pa.29) iti prākārādba-hirvarttinī yā pūstasyā api bahiryogo'stīti tatra vatrtamānasya ṭābantasyāpyantarāśabdasya sarvanāmasaṃjñā prāpnoti, tenāpurīti vaktavyam. tenāntarāyāmityatra syāṇ na bhavati. "vibhāṣāprakaraṇe" ityādi. upasaṃkhyānaśabdasyeha pratipādanamarthaḥ.
asmin vibhāṣāprakaraṇe tīyapratyayāntasya sarvanāmasaṃjñāyāḥ pratipādanaṃ katrtavyami-
tyarthaḥ. tatredaṃ pratipādanam "vibhāṣā jasi" 1.1.31 ityatra "vibhāṣā" iti yoga-
vibhāgaḥ kriyate, tatra ca "sarvādīni" "dvandve" iti ca nivṛttam, tena tīyasya
vibhāṣā sarvanāmasaṃjñā bhaviṣyatīti. na caivaṃ satyatiprasaṅgaḥ; yogavibhāgadiṣṭasiddheḥ
nāpi "vibhāṣā dvitīyatṛtīyābhyām" 7.3.115 ityasya vaiyathryāpattiḥ; prapañcārtatvāt. tataḥ "jasi" dvitīyo yogaḥ. atra vibhāṣāgrahaṇam, sarvādigrahaṇam, dvandva
grahaṇaṃ cānuvatrtate.
Bālamanoramā1:
antaram. atrāpi `sarvanāmānī'ti `vibhāṣā jasī'ti cānuvartate.
bahiḥ=a Sū #218
See More
antaram. atrāpi `sarvanāmānī'ti `vibhāṣā jasī'ti cānuvartate.
bahiḥ=anāvṛtapradeśaḥ, tena yogaḥ=sambandhaḥ yasya sa bahiryogaḥ=bahirvidyamāno'rtha iti
yāvat. upasaṃvīyate=paradhīyate iti upasaṃvyānam=antarīyaṃ vastram. tadāha–bāhrā
ityādinā.
Bālamanoramā2:
antaraṃ bahiryogopasaṃvyānayoḥ 218, 1.1.35 antaram. atrāpi "sarvanāmānī&quo
See More
antaraṃ bahiryogopasaṃvyānayoḥ 218, 1.1.35 antaram. atrāpi "sarvanāmānī"ti "vibhāṣā jasī"ti cānuvartate. bahiḥ=anāvṛtapradeśaḥ, tena yogaḥ=sambandhaḥ yasya sa bahiryogaḥ=bahirvidyamāno'rtha iti yāvat. upasaṃvīyate=paradhīyate iti upasaṃvyānamntarīyaṃ vastram. tadāha--bāhrā ityādinā.
Tattvabodhinī1:
antaraṃ bahiryogopasaṃvyānayoḥ. `bahi'rityanāvṛto deśo, bāhraṃ cocyate.
ta Sū #183
See More
antaraṃ bahiryogopasaṃvyānayoḥ. `bahi'rityanāvṛto deśo, bāhraṃ cocyate.
tatrādyamarthaṃ gṛhītvāha–bāhrā ityartha iti. dvitīye tvābhyantarā ityartho
bodhyaḥ. bāhrena hrabhyantarasya yogo'sti. arthadvayamapyākare sthitam.
idamevārthadvayaṃ manasi nidhāya `antarāyāṃ purī'tyatra prākārādbāhrāyāṃ
tadantarvartinyāṃ veti vyākhyātam. `upasaṃvyāna' śabdo'pi karaṇavyutpattyā
uttarīyaparaḥ, karmavyutpattyātvantarīyaparaḥ.
Tattvabodhinī2:
svamajñātidhanākhyāyām 182, 1.1.35 svamajñāti. ātmā''tmīyajñātidhanavācī svaśab
See More
svamajñātidhanākhyāyām 182, 1.1.35 svamajñāti. ātmā''tmīyajñātidhanavācī svaśabdaḥ, tatra jñātidhanayoḥ paryudāsādātmātmīyau pariśiṣṭāvityāśayena vyācaṣṭe--ātmīyā ityarthaḥ. ātmāna iti veti. yatvāhuḥ - ātmani svaśabdo napuṃsakaḥ, te "sve" "svā" ityudāharaṇaṃ tatrā'yuktamiti. tadrabhasāt. "svo jñātāvātmani, svaṃ triṣvātmīye, svo'striyāṃ dhane" ityamarasiṃhokterātmanyapi svaśabdasya puṃstvāt. na ca "svau jñātau" ityamarakośe "ātmanī"tyasya "sva"mityuttareṇānvayādātmavācī svaśabdo napuṃsaka eveti vācyam, "svaḥ sytāpuṃsyātmani jñātau triṣvātmīye'striyāṃ dhane" iti medinīkośavirodhenātmanīti pūrvānvayi, na tūttarānvayīti vyākhyātumucitatvāt. kiṃca "vibhāṣā jasī"ti prakaraṇe "svamātmīye" ityeva vaktavye gurunirdeśaṃ kurvansūtrakāro'pyātmavācisvaśabdasya puṃstve pramāṇam. tasmāt "sve" "svā" ityasya ātmāna iti vivaraṇaṃ samyageveti sthitam. jñātidhanavācinastviti. tācchīsyena ṇininā jñātidhanayorapyātmīyatvaṃ puraskṛtya pravṛttau sarvanāmatā'styeveti dhvanayati. etadarthameva hi sūtre ākhyāgrahaṇaṃ kṛtam. "svamātmātmīyākhyāyā"miti vaktavye jñātidhanayoḥ paryudāsāśrayaṇaṃ mātrālāghavāya. na ca "svamātmātmīyayoḥ" ityucyamāne ākhyāgrahaṇaṃ nāpekṣitimiti vācyam; vastutastu ātmīyasyāpi jñātitvena dhanatvena vivakṣāyāṃ sarvanāmatā mā bhū"diti tasyāvaśyakatvāt.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents