Kāśikāvṛttī1:
dārūpāścatvāro dhātavaḥ, dhārūpau ca dvau dābdaipau varjayitvā ghusaṃjñakā bhava
See More
dārūpāścatvāro dhātavaḥ, dhārūpau ca dvau dābdaipau varjayitvā ghusaṃjñakā bhavanti.
ḍudāñ praṇidadāti. dāṇ praṇidātā. do praṇidyati. deṅ praṇidayate. ḍudhāñ
praṇidadhāti. dheṭ praṇidhayati vatso mātaram. adāpiti kim? dāp lavane dātaṃ barhiḥ.
daip śodhane avadātaṃ mukham. ghupradeśāḥ ghumāsthāgāpājahātisāṃ hali 6-4-66
ityevamādayaḥ.
Kāśikāvṛttī2:
dādhā ghvadāp 1.1.20 dārūpāścatvāro dhātavaḥ, dhārūpau ca dvau dābdaipau varjay
See More
dādhā ghvadāp 1.1.20 dārūpāścatvāro dhātavaḥ, dhārūpau ca dvau dābdaipau varjayitvā ghusaṃjñakā bhavanti. ḍudāñ praṇidadāti. dāṇ praṇidātā. do praṇidyati. deṅ praṇidayate. ḍudhāñ praṇidadhāti. dheṭ praṇidhayati vatso mātaram. adāpiti kim? dāp lavane dātaṃ barhiḥ. daip śodhane avadātaṃ mukham. ghupradeśāḥ ghumāsthāgāpājahātisāṃ hali 6.4.66 ityevamādayaḥ.
Nyāsa2:
dādhā ghvadāp. , 1.1.19 "dādhā" iti. dārūpāṇāṃ caturṇāṃ kṛtaikaśeṣāṇāṃ
See More
dādhā ghvadāp. , 1.1.19 "dādhā" iti. dārūpāṇāṃ caturṇāṃ kṛtaikaśeṣāṇāṃ dhārūpayodrvayośca kṛtai
kaśeṣayodrvandvaḥ. nanu ca lakṣaṇa pratatipadoktayoḥ pratipadoktasyaiva grahaṇam, na tu lākṣaṇikasya" (vyā.pa.3), ityanayā paribhāṣayā "do avakhaṇḍane" (dhā.pā.1148), "deṅa
rakṣaṇe" (dhā.pā.962), "dheṭ pāne" (dhā.pā.902) ityeteṣāṃ grahaṇaṃ na syāt?
naitadasti; tasyā hi paribhāṣāyāḥ "gāmādāgrahaṇeṣvaviśeṣaḥ" (vyā.pa.124) ityapavādo'
sti, tena satyapi lākṣaṇikatvedodeṅau tāvad gṛhrete. dheṭo'pi liṅgād grahaṇamanumīyate. tat punarliṅaṃ daipaḥ pakārānubandhaḥ,sa hi "adāp" iti dāppratiṣedhasāmānya-
grahaṇārthaḥ kriyate. yadi cāsyāḥ paribhāṣāyā iha vyāpāraḥ syāt, daipaḥ pakārānubandhakaraṇamanarthakaṃ syāt. lākṣaṇikatvādeva hrasya grahaṇaṃ na bhaviṣyatīti kiṃ pratiṣedhe'sya
grahaṇena? nanu lākṣaṇikamapi dārūpaṃ dhārūpaṃ ca dheṭo nopapadyata eva, sānubandhakasya
hranejantatvādāttvānupapatteḥ? naiṣa doṣaḥ yadayam "udīcāṃ māṅo vyatīhāre" 3.4.19 iti meṅa sānubandhakasyāttvabhūtasya nirdeśaṃ karoti , tajjñāpayati- nānubandhakṛta-
manejantatvam"(śā.pa.15) iti. nanu ca "māṅa māne" (dhā.pā.1142) ityasyāpyasau
nirdeśaḥ syāt, tat kathaṃ jñāpakam? naitadasti. "meṅa praṇidāne" (dhā.pā. 961) ityayameva vyatīhāre vartate, na "māṅa māne" (dhā.pā.1142) iti. tasmān meṅa evāyaṃ kṛtāttvasya nirdeśo jñāpanārthaḥ. "praṇidadāti" iti. "nergadanadapatapadaghumāsyatihanti" 8.4.17 ityādinā ghusañjñāyāṃ satyāmiha ṇatvaṃ bhavati. "praṇidātā" iti. tṛjantam.
"praṇidyati" iti. "otaḥ śyani" 7.3.71 ityokāralopaḥ. aśidviṣaye dārūpo'yaṃ
bhavatītyatra ghusañjñā pravatrtata eva. "dātaṃ barhiḥ" iti. ghusañjñāyā abhāvāt "do
dad()ghoḥ" 7.4.46 iti dadādeśo na bhavati. "avadātam" iti. atrāpi "niṣṭhā"
3.2.102 iti ktapratyayaḥ.atra "aca upasargāttaḥ" 7.4.47 iti takārādeśo na bhavati.
Laghusiddhāntakaumudī1:
dārūpā dhārūpāśca dhātavo ghusaṃjñāḥ syurdāpdaipau vinā. ghvasorityettvam.
dehi Sū #626
See More
dārūpā dhārūpāśca dhātavo ghusaṃjñāḥ syurdāpdaipau vinā. ghvasorityettvam.
dehi. dattam. adadāt, adatta. dadyāt, dadīta. deyāt, dāsīṣṭa. adāt. adātām.
aduḥ..
Laghusiddhāntakaumudī2:
dādhā ghvadāp 626, 1.1.19 dārūpā dhārūpāśca dhātavo ghusaṃjñāḥ syurdāpdaipau vin
See More
dādhā ghvadāp 626, 1.1.19 dārūpā dhārūpāśca dhātavo ghusaṃjñāḥ syurdāpdaipau vinā. ghvasorityettvam. dehi. dattam. adadāt, adatta. dadyāt, dadīta. deyāt, dāsīṣṭa. adāt. adātām. aduḥ॥
Bālamanoramā1:
āśīrliṅi ghusaṃjñākāryaṃ vakṣyanghusaṃjñāṃ darśayati– dādhāghvadāp.
`de039;ty Sū #210
See More
āśīrliṅi ghusaṃjñākāryaṃ vakṣyanghusaṃjñāṃ darśayati– dādhāghvadāp.
`de'tyanena svābhāvikā''kārāntayoḥ `ḍu dāñ dāne' `dāṇ dāne' ityanayoḥ,
kṛtātvayoḥ `do avakhaṇḍane' `deṅ rakṣaṇe' ityanayorlākṣaṇikayośca, `dhe' tyanena
svābhāvikākārāntasya `ḍu dhāñ dhāraṇapoṣaṇayo'rityasya, lākṣaṇikasya `dheṭ pāne'
ityasya ca grahaṇam. `gāmādāgrahaṇeṣvaviśeṣaḥ' iti paribhāṣābalāttatra dāgrahaṇena
dhārūpasyāpi grahaṇācca. ata eva `do daddho'rittra dheṇnivṛttyarthaṃ
dāgrahaṇamarthavat, dadhāterhibhāvavidhānādeva nivṛttisiddheḥ. tadāha–dārūpā
dhārūpāśceti.
Bālamanoramā2:
dādhāghvadāp 210, 1.1.19 āśīrliṅi ghusaṃjñākāryaṃ vakṣyanghusaṃjñāṃ darśayati--
See More
dādhāghvadāp 210, 1.1.19 āśīrliṅi ghusaṃjñākāryaṃ vakṣyanghusaṃjñāṃ darśayati-- dādhāghvadāp. "de"tyanena svābhāvikā''kārāntayoḥ "ḍu dāñ dāne" "dāṇ dāne" ityanayoḥ, kṛtātvayoḥ "do avakhaṇḍane" "deṅ rakṣaṇe" ityanayorlākṣaṇikayośca, "dhe" tyanena svābhāvikākārāntasya "ḍu dhāñ dhāraṇapoṣaṇayo"rityasya, lākṣaṇikasya "dheṭ pāne" ityasya ca grahaṇam. "gāmādāgrahaṇeṣvaviśeṣaḥ" iti paribhāṣābalāttatra dāgrahaṇena dhārūpasyāpi grahaṇācca. ata eva "do daddho"rittra dheṇnivṛttyarthaṃ dāgrahaṇamarthavat, dadhāterhibhāvavidhānādeva nivṛttisiddheḥ. tadāha--dārūpā dhārūpāśceti.
Tattvabodhinī1:
dādhā ghvadāp. iha dārūpāścatvāraḥ– ḍudāñ dāne. dāṇ dāne. do avakhaṇ?ḍane.
deṅ Sū #182
See More
dādhā ghvadāp. iha dārūpāścatvāraḥ– ḍudāñ dāne. dāṇ dāne. do avakhaṇ?ḍane.
deṅ rakṣaṇe. dhārupau tu dvau— ḍudhāñ dhāraṇapoṣaṇayoḥ. dheṭ pāne.
anubandhānāmanekāntatvāt `ādeca upadeśe' ityātvedodeṅdheṭāmanukaraṇe
dādārūpatvamasti. evaṃ ca dāśca dāśca dāśca dāḥ. dhāśca dhāśca dhau. dāśca dhau ca dādhā
iti vigrahaḥ. dāpdaipau vineti. dāp lavane. daip śodhane– etadbhinnā ityarthaḥ. daipaḥ
pittvamiha pratiṣedhārthaṃ, na tvanudāttārtham, `anudāttau suppitau' iti
pratyayasyaiva pito'nudāttatvāt. na ca daipo lākṣaṇikatvānnā'sya pratiṣedha iti
śaṅkyaṃ, pitkaraṇasyānarthakyaprasaṅgāt. idameva ca daipaḥ pittvaṃ
`gāmādāgrahaṇeṣvaviśeṣaḥ' iti paribhāṣāyā jñāpakamityāhuḥ. adābiti kim ?. dātaṃ
barhiḥ. lūnamityarthaḥ. iha `do daddho'riti dadbhāvo na. avadātaṃ mukham.
śuddhamityarthaḥ. iha tu `aca upasargā' diti tādeśo na.
Tattvabodhinī2:
dādhā ghvadāp 182, 1.1.19 dādhā ghvadāp. iha dārūpāścatvāraḥ-- ḍudāñ dāne. dāṇ d
See More
dādhā ghvadāp 182, 1.1.19 dādhā ghvadāp. iha dārūpāścatvāraḥ-- ḍudāñ dāne. dāṇ dāne. do avakhaṇ()ḍane. deṅ rakṣaṇe. dhārupau tu dvau--- ḍudhāñ dhāraṇapoṣaṇayoḥ. dheṭ pāne. anubandhānāmanekāntatvāt "ādeca upadeśe" ityātvedodeṅdheṭāmanukaraṇe dādārūpatvamasti. evaṃ ca dāśca dāśca dāśca dāḥ. dhāśca dhāśca dhau. dāśca dhau ca dādhā iti vigrahaḥ. dāpdaipau vineti. dāp lavane. daip śodhane-- etadbhinnā ityarthaḥ. daipaḥ pittvamiha pratiṣedhārthaṃ, na tvanudāttārtham, "anudāttau suppitau" iti pratyayasyaiva pito'nudāttatvāt. na ca daipo lākṣaṇikatvānnā'sya pratiṣedha iti śaṅkyaṃ, pitkaraṇasyānarthakyaprasaṅgāt. idameva ca daipaḥ pittvaṃ "gāmādāgrahaṇeṣvaviśeṣaḥ" iti paribhāṣāyā jñāpakamityāhuḥ. adābiti kim?. dātaṃ barhiḥ. lūnamityarthaḥ. iha "do daddho"riti dadbhāvo na. avadātaṃ mukham. śuddhamityarthaḥ. iha tu "aca upasargā" diti tādeśo na.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents