 |
| aṇḍaḥ | अण़्डः ण्डम् [अमन्ति संप्रयोगं यान्ति अनने; अम्-ड Uṇ.1. 111] 1 The testicles. -2 The scrotum. -3 An egg; oft. used with reference to the world as having sprung from the primordial, egg of Brahman; शब्दैरनेकैरशनिप्ररूढै- र्भिन्दन्निवाणुम् Rām.5.54.33. ब्रह्माण्डच्छत्रदण्डः Dk.1. -4 The musk bag. -5 semen virile. -6 N. of Śiva. -Comp. -आकर्षणम् castration. -आकार, -आकृति a. [बहु.] egg-shaped, oval, elliptical. (-रः-तिः) an ellipse. -कटाहः, -हम् [अण्डं ब्रह्माण्डं कटाहमिव] the shell of the ब्रह्माण्ड or mundane egg. -कोटरपुष्पी [अण्डमिव कोटरे मध्ये पुष्पं यस्याः.] N. of a plant अजान्त्री or नीलवुह्ना. -कोशः-षः, -षकः [ष. त.] the scrotum. -ज a.. [अण़्डात जायते; जन्-ड born from an egg. रोमजं वालजं चर्म व्याघ्नजं चाण्डजं बहु Rām.6.75.12. (-जः) 1 a bird, oviparous being; मूकाण्डजम् (काननम्) Ku. 3.42. -2 a fish. -3 a snake. -4 a lizard. -5 Brahmā. (-जा) musk. -धरः [ष. त.]N. of Śiva. -वर्धनम्, -वृद्धिः f. swelling of the scrotum, hydrocele. -सू a oviparous. |
|
| aṇḍakaḥ | अण्डकः [अण्ड, स्वार्थे कन्] 1 The scrotum. -कम् [अल्पार्थे कन्] A small egg; जगदण्डकैकतरखण्डमिव Śi.9.9. -2 A cupola; शोभनैः पत्रवल्लिभिरण्डकैश्च विभूषितः Matsya. P.269.2. |
|
| adhyūdhnī | अध्यूध्नी [अधिकम् ऊधो यस्याः अनङ् ङीप् च] 1 A cow with full and fat udders. -2 The vessel (in the body) above the udder or above the scrotum; perhaps urethra (?). |
|
| antram | अन्त्रम् [अन्त्यते बध्यते देहो$नेन, अन्त्-करणे ष्ट्रन्; according to Uṇ.4.163 अम्-क्त्र] An entrail, intestine; अन्त्रभेदनं क्रियते प्रश्रयश्च Mv.3 the vitals of the heart are rent (मर्मभिदः वाचः उच्यन्ते इत्यर्थः). -न्त्री N. of a plant (used against colic or wind in the stomach (Mar. वरधारा); cf. अजान्त्री, छगलान्त्री). -Comp. -आदः a worm in the intestines. -कूजः, कूजनम्, -विकूजनम् the rumbling noise in the bowels; पक्वाशयस्थोन्त्रकूजं शूलं नाभौ करोति वा Suśr. -पाचक [अन्त्रस्थं दोषं पाचयति] N. of a medicinal plant Ӕschynomene Grandiflora. (सं . वसन; Mar. तमालपत्र). -मांसम् a kind of roasted flesh. -वृद्धिः f. inguinal hernia, rupture, swelling of the scrotum. -शीला N. of a river rising from the Vindhya mountain. -स्रज् f. a garland of intestines (worn by नृसिंह). |
|
| āṇḍa | आण्ड a. [अण्डे भवः अण्] Born from an egg (as a bird). -डः An epithet of Hiraṇyagarbha or Brahmā. -डम् 1 A multitude of eggs, brood. -2 Scrotum. -डौ (Ved.) The testicles. क्रोधो वृक्कौ मन्युराण्डौ प्रजा शेपः Av.9.7.13. -Comp. -कोशः An egg. -ज a. born from eggs. (-जः) a bird or a serpent. (-जम्) the body of a bird; आण्डजं जीवजमुद्भिज्जम् Ch. Up.6.3.1. |
|
| kuraṇḍaḥ | कुरण्डः Enlargement of the testicles or of the scrotum, hydrocele. |
|
| kovidāraḥ | कोविदारः रम् N. of a tree; चित्तं विदारयति कस्य न कोविदारः Ṛs.3.6; U.5.1.
कोशः, -शम् (षः, -षम्) [कुश् (ष्) आधारादौ घञ् कर्तरि अच् वा Tv.] 1 A vessel for holding liquids, a pail. -2 A bucket, cup. -3 A vessel in general. -4 A box, cupboard, drawer, trunk; Rv.6.47.23; स एष कोशो वसुधानस्तस्मिन्विश्वमिदं श्रितम् Ch. Up.3.15.1. -5 A sheath, scabbard; Ki.17.45. -6 A case, cover, covering. -7 A store, mass; ईश्वरः सर्वभूतानां धर्मकोशस्य गुप्तये Ms.1.99. -8 A store-room. -9 A treasury, an apartment where money is kept; Ms.8.419. -1 Treasure, money, wealth; निःशेषविश्राणितकोषजातम् R.5.1; (fig. also); कोशस्तपसः K.45; कोशपूर्वाः सर्वारम्भाः Kau. A.2.8. -11 Gold or silver wrought or unwrought. -12 A dictionary, lexicon, vocabulary. -13 A closed flower, bud; सुजातयोः
पङ्कजकोशयोः श्रियम् R.3.8,13.29; इत्थं विचिन्तयति कोशगते द्विरेफे हा हन्त हन्त नलिनीं गज उज्जहार Subhāṣ. -14 The stone of a fruit. -15 A pod. -16 A nut-meg, nut-shell. -17 The cocoon of a silk-worm; निजलालासमायोगात्कोशं वा कोश- कारकः Y.3.147. -18 Vulva, the womb. -19 An egg. -2 A testicle or the scrotum. -21 The penis. -22 A ball, globe. -23 (In Vedānta phil.) A term for the five (अन्न, प्राण, मनः, विज्ञान, आनन्द) vestures (sheaths or cases) which successively make the body, enshrining the soul. -24 (In law) A kind of ordeal; the defendant drinks thrice of the water after some idol has been washed in it; cf. Y.2.112. -25 A house. -26 A cloud. -27 The interior of a carriage. -28 A kind of bandage or ligature (in surgery). -29 An oath; कोशं चक्रतु- रन्योन्यं सखङ्गौ नृपडामरौ Rāj. T.2.326. -3 The pericarp of a lotus. -31 A piece of meat. -32 A cup used in the ratification of a treaty of peace; देवी कोशमपाययत् Rāj. T.7.8,75,459,492. -शी (-षी) 1 A bud. -2 A seed-vessel. -3 The beard of corn. -4 A shoe, sandal (पादुका). -Comp. -अधिपतिः, -अध्यक्षः a treasure, paymaster; (cf. the modern 'minister of finance'). -2 an epithet of Kubera. -अगारः, -रम् a treasurer, store-room. -कारः 1 one who makes scabbards. -2 a lexicographer. -3 the silk-worm while in the cocoon; भूमिं च कोशकाराणाम् Rām.4.4.23. -4 a chrysalis. -5 sugar-cane. -कारकः a silk-worm. Y.3.147. -कृत् m. a kind of sugar-cane. -गृहम् a treasury, store-room; R.5.29. -ग्रहणम् undergoing an ordeal. -चञ्चुः the (Indian) crane. -नायकः, -पालः 1 a treasurer. -2 An epithet of Kubera. -पेटकः, -कम् a chest in which treasure is kept, coffer. -फलम् 1 a kind of perfume. -2 a nutmeg. -वारि water used at an ordeal; Ks.119.35,42. -वासिन् m. an animal living in a shell, a chrysalis. -वृद्धिः f. 1 increase of treasure. -2 enlargement of the scrotum. -वेश्मन् n. a treasury; भाण्डं च स्थापयामास तदीये कोषवेश्मनि Ks.24.133. -शायिका a clasped knife, knife lying in a sheath. -शुद्धिः f. purification by ordeal. -स्कृ m. a silk-worm; त्यजेत कोशस्कृदिवेहमानः Bhāg.7.6.13. -स्थ a. incased, sheathed. (-स्थः) an animal living in a shell (as a snail). -हीन a. deprived of riches, poor. |
|
| phalam | फलम् [फल्-अच्] 1 Fruit (fig. also) as of a tree; उदेति पूर्वं कुसुमं ततः फलम् Ś.7.3; R.4.43;1.49. -2 Crop, produce; कृषिफलम् Me.16. -3 A result, fruit, consequence, effect; अत्युत्कटैः पापपुण्यैरिहैव फलमश्नुते H.1.8; फलेन ज्ञास्यसि Pt.1; न नवः प्रभुराफलोदयात् स्थिरकर्मा विरराम कर्मणः R.8.22;1.33; अनिष्टमिष्टं मिश्रं च त्रिविधं कर्मणः फलम् Bg.18.12. -4 (Hence) Reward, recompense, meed, retribution (good or bad); फलमस्योपहासस्य सद्यः प्राप्स्यसि पश्य माम् R.12.37. -5 A deed, act (opp. words); ब्रुवते हि फलेन साधवो न तु कण्ठेन निजोपयोगिताम् N.2.48 'good men prove their usefulness by deeds, not by words'. -6 Aim, object, purpose; परेङ्गितज्ञानफला हि बुद्धयः Pt.1.43; किमपेक्ष्य फलम् Ki.2.21, 'with what object in view; Me.56. -7 Use, good, profit, advantage; जगता वा विफलेन किं फलम् Bv.2.61. -8 Profit or interest on capital. -9 Progeny, offspring; तस्यापनोदाय फलप्रवृत्तावुपस्थितायामपि निर्व्यपेक्षः (त्यक्षामि) R.14.39. -1 A kernel (of a fruit). -11 A tablet or board (शारिफल). -12 A blade (of a sword). -13 The point or head of an arrow, dart &c.; barb; आरामुखं क्षुरप्रं च गोपुच्छं चार्धचन्द्रकम् । सूचीमुखं च भल्लं च वत्सदन्तं द्विभल्लकम् ॥ कर्णिकं काकतुण्डं च तथान्यान्यप्यनेकशः । फलानि देशभेदेन भवन्ति बहुरूपतः ॥ Dhanur.64-5; फलयोगमवाप्य सायकानाम् Ms.7.1; Ki.14.52. -14 A shield. -15 A testicle; अकर्तव्यमिदं यस्माद् विफलस्त्वं भविष्यसि Rām.1.48.27. -16 A gift. -17 The result of a calculation (in Math.) -18 Product or quotient. -19 Menstrual discharge. -2 Nutmeg. -21 A ploughshare. -22 Loss, disadvantage. -23 The second (or third) term in a rule-of-three sum. -24 Correlative equation. -25 The area of a figure. -26 The three myrobalans (त्रिफला). -27 A point on a die. -28 Benefit, enjoyment; ईश्वरा भूरिदानेन यल्लभन्ते फलं किल Pt.2.72. -29 Compensation; यावत् सस्यं विनश्येत् तु तावत् स्यात् क्षेत्रिणः फलम् Y.2.161. -3 A counterpart (प्रतिबिम्ब); तन्मायाफलरूपेण केवलं निर्विकल्पितम् Bhāg.11.24.3. -31 Shoulder-blade; तस्यां स फलके खड्गं निजघान ततो$ङ्गदः Rām.6.76.1. -Comp. -अदनः = फलाशनः q. v.; a parrot. -अधिकारः a claim for wages. -अध्यक्षः Mimusops Kauki (Mār. खिरणी). -अनुबन्धः succession or sequence of fruits or results. -अनुमेय a. to be inferred from the results or consequences; फलानुमेयाः प्रारम्भाः संस्काराः प्राक्तना इव R.1.2. -अनुसरणम् 1 rate of profits. -2 following or reaping consequences. -अन्तः a bamboo. -अन्वेषिन् a. seeking for reward or recompense (of actions). -अपूर्वम् The mystic power which produces the consequences of a sacrificial act. -अपेक्षा expectation of the fruits or consequences (of acts), regard to results. -अपेत a. useless, unfertile, unproductive. -अम्लः a kind of sorrel. (-म्लम्) tamarind. ˚पञ्चकम् the five sour fruits; bergumot (जम्बीर), orange (नारिङ्ग), sorrel (आम्लवेतस), tamarind (चिञ्चा) and a citron (मातुलुङ्ग, Mar. महाळुंग). -अशनः a parrot. -अस्थि n. a cocoa-nut. -आकाङ्क्षा expectation of (good) results; see फलापेक्षा. -आगमः 1 production of fruits, load of fruits; भवन्ति नम्रास्तरवः फलागमैः Ś.5.12. -2 the fruit season, autumn. -आढ्य a. full of or abounding in fruits. (-ढ्या) a kind of plantain. -आरामः a fruitgarden, orchard. -आसक्त a. 1 fond of fuits. -2 attached to fruits, fond of getting fruit (of actions done). -आसवः a decoction of fruit. -आहारः feeding or living on fruits, fruit-meal. -इन्द्रः a species of Jambū (Rājajambū). -उच्चयः a collection of fruits. -उत्तमा 1 a kind of grapes (having no stones). -2 = त्रिफला. -उत्पत्तिः f. 1 production of fruit. -2 profit, gain. (-त्तिः) the mango tree (sometimes written फलोत्पति in this sense). -उत्प्रेक्षा a kind of comparison. -उदयः 1 appearance of fruit, production of results or consequences, attainment of success or desired object; आफलोदयकर्मणाम् R.1.5;8.22. -2 profit, gain. -3 retribution, punishment. -4 happiness, joy. -5 heaven. -उद्गमः appearance of fruits; भवन्ति नम्रास्तरवः फलोद्गमैः Ś.5.12 (v. l.). -उद्देशः regard to results; see फलापेक्षा. -उन्मुख a. about to give fruit. -उपगम a. bearing fruit. -उपजीविन् a. living by cultivating or selling fruits. -उपभोगः 1 enjoyment of fruit. -2 partaking of reward. -उपेत a. yielding fruit, fruitful, fortile. -काम a. one who is desirous of fruit; धर्मवाणिजका मूढा फलकामा नराधमाः । अर्चयन्ति जगन्नाथं ते कामं नाप्नुवन्त्युत ॥ (मल. त. Śabda. ch.) -कामना desire of fruits or consequences. -कालः fruitseason. -केसरः the cocoanut tree. -कोशः, -षः, कोशकः the scrotum (covering of the testicles). -खण्डनम् frustration of fruits or results, disappointment. -खेला a quail. -ग्रन्थः (in astrol.) a work describing the effects of celestial phenomena on the destiny of men; Bṛi. S. -ग्रहः deriving benefit or advantage. -ग्रही, -ग्राहिन् a. (also फलेग्रहि and फलेग्राहिन्) fruitful, yielding or bearing fruit in season; श्लाध्यतां कुलमुपैति पैतृकं स्यान्मनोरथतरुः फलेग्रहिः Kir. K.3.6; Māl.9.39; भूष्णुरात्मा फलेग्रहिः Ait. Br. (शुनःशेप legend); फलेग्रहीन् हंसि वनस्पतीनाम् Bk.; द्वितीयो ह्यवकेशी स्यात् प्रथमस्तु फलेग्रहिः Śiva. B.16.27. (-m.) a fruit-tree. -ग्रहिष्णु a. fruitful. -चोरकः a kind of perfume (Mar. चोरओवा). -छदनम a house built of wooden boards. -तन्त्र a. aiming only at one's advantage. -त्रयम्, -त्रिकम् the three myrobalans (त्रिफला). -द, -दातृ, -प्रद a. 1 productive, fruitful, bearing fruit; फलदानां तु वृक्षाणां छेदने जप्यमृक्शतम् Ms.11.142; गते$पि वयसि ग्राह्या विद्या सर्वात्मना बुधैः । ...... अन्यत्र फलदा भवेत् ॥ Subhāṣ. -2 bringing in gain or profit. -3 giving
a reward, rewarding. (-दः) a tree. -धर्मन् a. ripening soon and then falling on the ground, perishing; फेनधर्मा महाराज फलधर्मा तथैव च। निमेषादपि कौन्तेय यस्यायुरपचीयते Mb.3.35.2-3. -निर्वृत्ति f. final consequence or reward. -निवृत्तिः f. cessation of consequences. -निष्पत्तिः f. 1 production of fruit. -2 attainment of reward. -परिणतिः f., -परिणामः, -पाकः (-फलेपाकः also) 1 the ripening of fruit. -2 the fulness of cousequences. -पाकः Carissa Carandas (Mar. करवंद). -पाकान्ता, -पाकावसाना an annual plant; ओषध्यः फलपाकान्ताः Ak. -पातनम् knocking down or gathering fruit. -पादपः a fruit-tree. -पूरः, -पूरकः the common citron tree; एतस्मिन् फलपूरबीजनिकरभ्रान्त्या नितान्तारुणे संप्राप्तेषु शुकेषु पञ्जरशुका निर्गन्तुमुद्युञ्जते । Rām. Ch.7.86. -प्रजननम् the production of fruit. -प्रदानम् 1 the giving of fruits. -2 a ceremony at weddings. -प्राप्तिः f. attainment of the desired fruit of object. -प्रिया 1 the Priyaṅgu plant. -2 a species of crow. -प्रेप्सु a. desirous of attaining results. -बन्धिन् a. forming or developing fruit. -भागः a share in any product or profit. -भागिन्, -भाज् a. partaking of a reward or profit; दातॄन् प्रतिग्रहीतॄ प्रतिग्रहीतॄश्च कुरुते फल- भागिनः Ms.3.143. -भावना The acquisition of a result; success; सुपर्वणां हि स्फुटभावना या सा पूर्वरूपं फलभावनायाः N.14. 7. -भुज् m. a monkey; P. R. -भूमन् m. greater fruit; क्रतुवच्चानुमानेनाभ्यासे फलभूमा स्यात् MS.11.1.29. -भूयस्त्वम् (see फलभूमन् above); यथा कर्मसु सौर्यादिषु फलं कर्मणा क्रियत इति कर्माभ्यासे फलभूयस्त्वमेवमिहापि ŚB. on MS.11.1.29. -भूमिः f. a place where one receives the reward or recompense of his deeds (i. e. heaven or hell). -भृत् a. bearing fruit, fruitful. -भोगः 1 enjoyment of consequences. -2 usufruct. -मत्स्या the aloe plant. -मुख्या a species of plant (अजमोदा). -मूलम् fruits and roots; फलमूलाशिनौ दान्तौ Rāmarakṣā 18. -योगः 1 the attainment of fruit or the desired object; Mu.7.1. -2 wages, remuneration. -3 a stage in the performance of a drama; सावस्था फलयोगः स्यात् यः समग्रफलागमः S. D. -राजन् m. a water-melon. -राशिः m. the 3rd term in the rule of three. -वन्ध्यः a tree barren of fruit. -वर्णिका jelly (?); Gaṇeśa P.2.149. -वर्तिः f. a coarse wick of cloth besmeared with some laxative and inserted into the anus for discharging the bowels, suppository. -वर्तुलम् a watermelon. -वल्ली a series of quotients. -विक्रयिन् a. a fruit-seller. -वृक्षः a fruit-tree. -वृक्षकः the bread-fruit tree. -शाडवः the pomegranate tree. -शालिन् a. 1 bearing fruit, fruitful. -2 sharing in the consequences. -शैशिरः the Badara tree. -श्रेष्ठः the mango tree. -संस्थ a. bearing fruit. -संपद् f. 1 abundance of fruit. -2 success. -3 prosperity. -साधनम् a means of effecting any desired object, realization of an object -सिद्धिः f. 1 reaping fruit, attainment or realization of the desired object. -2 a prosperous result. -स्थानम् the stage in which results are enjoyed; Buddh. -स्थापनम् the sacrament called सीमन्तोन्नयन; फलस्थापनात् मातापितृजं पाप्मानमपोहति Hārīta. -स्नेहः a walnut tree. -हारी an epithet of Kālī or Durgā -हानिः loss of profit -हीन a. yielding no fruit or profit. -हेतु a. acting with a view to results. |
|
| phelukaḥ | फेलुकः The scrotum. |
|
| bījam | बीजम् 1 Seed (fig. also), seedcorn, grain; अरण्य- बीजाञ्जलिदानलालिताः Ku.5.15; बीजाञ्जलिः पतति कीटमुखावलीढः Mk.1.9; R.19.57; Ms.9.33. -2 A germ, element. -3 Origin, source, cause; बीजप्रकृतिः Ś.1.1 (v. l.). -4 Semen virile; यदमोघमपामन्तरुप्तं बीजमज त्वया Ku.2.5,6. -5 The seed or germ of the plot of a play, story &c.; see S. D.318. -6 Marrow. -7 Algebra. -8 The mystical letter forming the essential part of the Mantra of a deity. -9 Truth, divine truth. -1 A receptacle, place of deposit. -11 Calculation of primary germs. -12 Analysis. -13 The position of the arms of a child at birth. -जः The citron tree. (बीजाकृ means 1 To sow with seed; व्योमनि बीजाकुरुते Bv.1.98. -2 To plough over after sowing). -Comp. -अक्षरम् the first syllable of a Mantra. -अङ्कुरः a seed-shoot, first shoot; अपेक्षते प्रत्ययमुत्तमं त्वां बीजाङ्कुरः प्रागुदयादिवाम्भः Ku.3.18; Pt.1.223. (-रौ) seed and sprout. ˚न्यायः the maxim of seed and sprout; see under न्याय. -अङ्घ्रिकः a camel. -अध्यक्षः an epithet of Śiva. -उपहारिणी a witch. -अम्लम् the fruit of Spondias Magnifera (Mar. कोकंबी). -अर्थ a. desirous of procreation. -अश्वः a stallion. -आढ्यः, -पूरः, -पूरकः the citron tree. (-रम्, -रकम् the fruit of citron. -उत्कृष्टम् good seed; अबीज- विक्रयी चैव बीजोत्कृष्टं तथैव च Ms.9.291. -उदकम् hail. -उप्तिः f. sowing seed. ˚चक्रम् a kind of astrological diagram for indicating good or bad luck following on the sowing of seed. -कर्तृ m. an epithet of Śiva. -कृत् a. producing semen. (-n.) an aphrodisiac. -कोशः, -कोषः 1 the seed-vessel. -2 the seed-vessel of the lotus. (-शी) a pod, legume. -क्रिया algebraic operation or solution. -गणितम् 1 analysis of primary causes. -2 the science of Algebra. -3 N. of the 2 nd part of सिद्धान्तशिरोमणि. -गर्भः Trichosanthes Dioeca (Mar. पडवळ). -गुप्तिः f. a pod, legume. -दर्शकः a stage-manager. -द्रव्यम् primary or original matter. -धान्यम् coriander (Mar. धने). -निर्वापणम् sowing seed. -न्यासः making known the germ of the plot of a play. -पादपः Semecarpus Anacardium (Mar. बिब्बा). -पुरुषः the progenitor of a family. -पुष्पः, -पूरणः the citron tree; Rām.2.91.3. -पुष्पिका Andropogon Saccharatus (Mar. जोंधळा, ऊंस). -पेशिका the scrotum. -प्रदः a procreator, generator. -प्रभावः the power of the seed; यस्माद्बीजप्रभावेण तिर्यग्जा ऋषयो$भवन् Ms.1.72. -प्ररोहिन् a, growing from seed. -प्रसूः the earth. -फलकः the citron tree. -मतिः f. a mind capable of analysis, the power of penetrating into the very first principles. -मन्त्रः a mystical syllable with which a Mantra begins. -मातृका the pericarp of a lotus. -मात्रम् only as much as is required for seed (for the preservation of a family). -रत्नम् a kind of seed. -रुहः grain, corn. -वपनम् 1 a field. -2 the act of sowing seed. -वरः a kidney-bean (Mar. उडीद). -वापः 1 a sower of seed; an agriculturist (कृषीवल); कालं प्रतीक्षस्व सुखोदयस्य पङ्क्तिं फलानामिव बीजवापः Mb.3.34. 19. -2 sowing seed. -वाहनः an epithet of Śiva. -सूः The earth. -सेक्तृ m. a procreator, progenitor; cf. Ms. 9.51 (com.) -स्नेहः the Palāśa tree (Mar. पळस). -हरा, -हारिणी a witch. |
|
| muṣkaḥ | मुष्कः [मुष्-कक्] 1 A testicle. -2 The scrotum. -3 A muscular or robust man. -4 A mass, heap, quantity, multitude. -5 A thief. -Comp. -कच्छूः f. an eruption on the scrotum. -देशः the region of the scrotum. -शून्यः a eunuch, a castrated person. -शोफः swelling of the testicles. |
|
| mūtram | मूत्रम् Urine; नाप्सु मूत्रं समुत्सृजेत् Ms.4.56; मूत्रं चकार 'made water'. -Comp. -अतीसारः diabetes. -आघातः a urinary disease; जायन्ते कुपितैर्दोषैर्मूत्राघातास्रयोदश Bhāva. P. -आशयः the lower belly. -उत्सङ्ग see मूत्रसंग. -कृच्छ्रम् painful discharge of urine, strangury; स्युर्मूत्र- कृच्छ्राणि नृणां तथाष्टौ Bhāva. P. -कोशः the scrotum. -क्षयः insufficient secretion of urine. -ग्रन्थिः a knot or induration on the neck of the bladder. -जठरः, -रम् the swelling of the belly caused by retention of urine. -दशकम् the urines of an elephant, a buffalo, a camel, a cow, a she-goat, a she-sheep, a horse, an ass, a man and a woman. -दोषः a urinary disease. -निरोधः obstruction or retention of urine. -पतनः a civet-cat. -पथः the urinary passage. -परीक्षा uroscopy or examination of urine. -पुटम् the lower belly. -पुरीषम् urine and excrement; Ms.6.76;11.154. -फला a species of cucumber. -मार्गः, -प्रसेकः the urethra. -वर्तिः f. rupture of the scrotum. -वर्धक a. diuretic. -वृद्धिः f. copious secretion of urine. -शकृत् n. urine and excrement. -शुक्रम् a disease in which semen is discharged along with urine. -शूलः, -लम् urinary colic. -संगः urinary obstruction, a painful and bloody discharge of urine. |
|
| medas | मेदस् n. [मेद-असुन्] 1 Fat, marrow (one of the seven dhātus of the body and supposed to lie in the abdomen); Ms.3.182; मेदसा तर्पयेद् देवानथर्वाङ्गिरसः पठन् Y.1.44; पिपीलिकाभिराचीर्णमेदस्त्वङ्मांसशोणितम् Bhāg.7.3.15. -2 Corpulence, fat of the body; मेदच्छेदकृशोदरं लघु भवत्यु- त्थानयोग्यं वपुः Ś.2.5. -3 Excessive fatness, morbid corpulence. -Comp. -अर्बुदम् a fatty tumour. -कृत् m., n. flesh. -गण्डः a kind of fatty excrescence. -ग्रन्थिः a fatty tumour. -जम्, -तेजस् n. a bone. -दोषः, -रोगः excessive fatness. -धरा a membrane in the abdomen containing the fat. -पिण्डः a lump of fat. -वहम् a lymphatic. -वृद्धिः f. 1 increase of fat, corpulence. -2 enlargement of the scrotum. |
|
| viṭapaḥ | विटपः [विटं विस्तारं वा पाति पिबति पा˚ क Tv.] 1 A branch, bough (of a creeper or tree). कोमलविटपानुकारिणौ बाहू Ś.1.21,31; यदनेन तरुर्न पातितः क्षपिता तद्विटपाश्रिता लता R.8.47; Śi.4.48; Ku.6.41. -2 A bush. -3 A new shoot or sprout; व्रज विटपममुं ददस्व तस्यै Śi.7.53. -4 A cluster, clump, thicket. -5 Extension. -6 The septum of the scrotum. -7 A creeper (लता); यो विस्फुरद्भ्रूविटपेन भूमेर्भारं कृतान्तेन तिरश्चकार Bhāg.3.2.18. |
|
| vṛddhiḥ | वृद्धिः [वृध्-क्तिन्] 1 Growth, increase, augmentation, development; पुपोष वृद्धिं हरिदश्वदीधितेरनुप्रवेशादिव बालचन्द्रमाः R.3.22; तपोवृद्धि, ज्ञानवृद्धि &c. -2 Waxing, increase of the digits of the moon; पर्यायपीतस्य सुरैर्हिमांशोः कलाक्षयः श्लाघ्यतरो हि वृद्धेः R.5.16; Ku.7.1. -3 Increase in wealth, prosperity, affluence; वृद्धिकाले तु संप्राप्ते दुर्जनो$पि सुहृद्भवेत् Pt.2.112. -4 Success, advancement, rise, progress; परवृद्धिमत्सरि मनो हि मानिनाम् Śi.15.1. -5 Wealth, property. -6 A heap, quantity, multitude. -7 Interest; as in सरलवृद्धि, चक्रवृद्धि &c.; वसिष्ठविहितां वृद्धिं सृजेद्वित्तविवर्धिनीम् Ms.8.14. -8 Usury; वृद्ध्या कृषिवणिक्त्वेन... स्वाध्यायगणितं महत् Mb.12.62.9. -9 Profit, gain. -1 Enlargement of the scrotum. -11 Extension of power or revenue. -12 (In gram.) The increase or lengthening of vowels, the change of अ, इ, उ, ऋ, short or long, and लृ to आ, ऐ, औ, आर्, and आल् respectively. -13 The impurity caused by child-birth in a family (called जननाशौच q. v.). -14 Cutting off. -15 (In law) Forfeiture (as of property). -16 (वृधु हिंसायाम्) Injury (पीडा); नुदेद्वृद्धिसमृद्धी स प्रतिकूले नृपात्मज Mb.5.135.29. -17 Elevation (of ground). -18 Prolongation (of life). -Comp. -आजीवः, आजीविन् m. a usurer, moneylender. -जीवनम्, -जीविका the profession of usury; -द a. promoting prosperity. -पत्रम् a kind of razor; Suśr. -श्राद्धम् an offering made to the Manes on prosperous occasions, such as the birth of a son (नान्दीश्राद्ध). |
|
| vṛṣaṇa | वृषण a. 1 Sprinkling, fertilizing. -2 Strong, stout. -णः 1 The scrotum, the bag containing the testicles; -2 N. of Śiva. -3 Of Viṣṇu; देवैः सानुचरैः साकं गीर्भीर्वृषण- मैडयन् Bhāg.1.2.25. -Comp. -कच्छूः f. ulceration of the scrotum. |
|
| sīman | सीमन् f. [सि-इमनि पृषो˚ न गुणो दीर्घश्च Tv.] 1 A boundary &c.; see सीमा; सीमानमत्यायतयो$त्यजन्तः Śi.3.57; see निःसीमन् also. -2 The acrotum; सीम्नि पुष्कलको हतः Sk.; (for other senses see सीमा below). -Comp. -लिङ्गम् a boundary mark, land-mark; ग्रामीयककुलानां च समक्षं सीम्नि साक्षिणः । प्रष्टव्याः सीमलिङ्गानि तयोश्चैव विवादिनोः ॥ Ms.8.254. |
|
| sīmā | सीमा 1 Boundary, limit, border, margin, frontier. -2 A mound or ridge serving to mark the boundary of a field, village &c.; सीमां प्रति समुत्पन्ने विवादे Ms.8.245; Y.2.152. -3 A mark, land-mark. -4 A bank, shore, coast. -5 The horizon. -6 A suture (as of a skull). -7 The bounds of morality or decorum, limits of propriety. -8 The highest or utmost limit, highest point, climax; सीमेव पद्मासनकौशलस्य Bk.1.6. -9 A field. -1 The nape of the neck. -11 The scrotum. -12 An ornament of the hair; L. D. B. -Comp. -अज्ञानम् ignorance of boundaries; सीमाज्ञाने नृणां वीक्ष्य नित्यं लोके विपर्ययम् Ms.8.249. -अधिपः 1 a neighbouring prince. -2 a keeper of borders. -अन्तः 1 a boundary-line, border, frontier-line. -2 the utmost limit. ˚पूजनम् 1 the ceremony of worshipping or honouring a village boundary. -2 worshipping the bridegroom when he arrives at the village boundary. -उल्लङ्घनम् transgressing or leaping over a boundary, crossing a frontier (now performed on the Dasarā day). -कृषाण a. ploughing on the border of a land mark. -निश्चयः a legal decision with respect to land-marks or boundaries. -बन्धः a depository of rules of morality. -लिङ्गम् a boundary-mark, land-mark; उपच्छन्नानि चान्यानि सीमालिङ्गानि कारयेत् Ms.8.249. -वादः a dispute about boundaries. -विनिर्णयः settlement of disputed boundary-questions; सीमाविनिर्णयं कुर्युः प्रयता राजसंनिधौ Ms.8.258. -विवादः litigation about boundaries. ˚धर्मः the law regarding disputes about boundaries. -वृक्षः 1 a tree serving as a boundary-mark; सीमावृक्षांश्च कुर्वीत न्यग्रोधाश्वत्थकिंशुकान् Ms.8.246. -2 (fig.) one whose example is followed by others. -संधिः the meeting of two boundaries; सीमासंधिषु कार्याणि देवतायतनानि च Ms.8. 248,261. -सेतुः a ridge or causeway serving as a boundary; सामन्तप्रत्ययो ज्ञेयः सीमासेतुविनिर्णयः Ms.8.262. |
]), a tubular vessel above the udder, or above the scrotum. 
Feedback
icon to enable a popup keybord and you can toggle between देवनागरी and IAST characters. If you want a system software for typing easily in देवनागरी or IAST you can download our software called SanskritWriter